Alojzy Oborny

Alojzy Oborny

Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	22 października 1933 Bielsko-Biała
Data śmierci	18 sierpnia 2022
Zawód, zajęcie	muzealnik
magister historii sztuki
Specjalność: historia sztuki, muzealnictwo, edukacja muzealna
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
muzealnik
Instytucja	Muzeum Wnętrz Pałacowych w Pszczynie
Stanowisko	asystent
Okres zatrudn.	1955– 31 grudnia 1957
Instytucja	Muzeum Narodowe w Krakowie
Stanowisko	Zastępca Dyrektora ds. naukowych
Okres zatrudn.	1987–1990
Kierownik
Instytucja	Muzeum Regionalne w Raciborzu
Okres spraw.	1 stycznia 1958–1961
Dyrektor
Instytucja	Muzeum Narodowe w Kielcach
Okres spraw.	1961–2002
Poprzednik	Edmund Massalski
Następca	Krzysztof Urbański
Odznaczenia

Alojzy Oborny (ur. 22 października 1933 w Bielsku, zm. 18 sierpnia 2022) – historyk sztuki i muzealnik. W 1961–1987 i 1990–2002 dyrektor Muzeum Narodowego w Kielcach.

Życiorys

W 1955 ukończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, gdzie uzyskał tytuł magistra historii sztuki. W 1955–1957 pracował jako asystent w Muzeum Wnętrz Pałacowych w Pszczynie. Następnie został kierownikiem Muzeum Regionalnego w Raciborzu (1958–1961), po czym objął funkcję dyrektora Muzeum Świętokrzyskiego w Kielcach (1961–1987). W 1987 został zastępcą dyrektora ds. naukowych w Muzeum Narodowym w Krakowie, po czym w 1990 powrócił do Kielc na poprzednie stanowisko. W 2002 przeszedł na emeryturę, pozostając aktywnym doradcą branżowym muzealnictwa oraz badaczem i popularyzatorem historii sztuki.

Był wieloletnim członkiem Rady ds. Muzeów przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego, wielu rad muzealnych, m.in.: Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej (przewodniczący), Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu (przewodniczący w 2007–2014) oraz członkiem rad muzealnych przy Muzeum Narodowym w Kielcach i Muzeum Historycznym Miasta Kielc.

Był współzałożycielem Oddziału w Kielcach Stowarzyszenia Historyków Sztuki, któremu przewodniczył przez wiele lat, a także jego członkiem honorowym. Był członkiem Polskiego Komitetu Narodowego ICOM, współzałożycielem Rotary Club w Kielcach.

Od 1963 był redaktorem naczelnym „Rocznika Muzeum Świętokrzyskiego”, ukazującego się od 1976 pod zmienionym tytułem „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach”.

W 2001 przyznano mu Nagrodę Miasta Kielc, w 2002 tytuł „Przyjaciel Polskiego Radia”, następnie nagrodę specjalną w plebiscycie Świętokrzyskie Wydarzenie Kulturalne „Pegaz” (2003) za wkład w rozwój Muzeum Narodowego w Kielcach. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005).

Pochowany na Cmentarzu komunalnym w Cedzynie.

Działalność

Będąc kierownikiem Muzeum w Raciborzu zaznaczył się jako aktywny organizator kultury, kontynuując działania rewindykacji zaginionych i zagrabionych dzieł sztuki. Jest autorem scenariusza wystawy Galerii Malarstwa Śląskiego, której był głównym kolektorem. Dzięki umiejętnościom organizatorskim, jako dyrektor Muzeum Świętokrzyskiego w Kielcach, doprowadził do renowacji Pałacu Biskupów Krakowskich, gdzie w 1971 ulokował siedzibę instytucji, wyposażoną odtąd w muzeum wnętrz pałacowych. Doprowadził również do uzyskania przez prowadzoną jednostkę statusu muzeum narodowego (od 1975). W 1965 współtworzył Muzeum Stefana Żeromskiego w Kielcach, jako oddział MŚ. Był również inicjatorem pogłębionych prac inwentaryzacyjno-historycznych nad architekturą pałacu i ogrodu w Oblęgorku, w których wyniku zrekonstruowano historyczny wygląd parku dworskiego.

Jako kolektor odznaczył się dzięki organizacji Galerii Malarstwa Polskiego w MKi. Do najcenniejszych eksponatów kolekcji należą m.in. Józefa Pankiewicza Portret dziewczynki w czerwonej sukni, Stanisława Wyspiańskiego Skarby sezamu i Portret Elizy Pareńskiej, Olgi Boznańskiej Martwa natura z budzikiem, Maurycego Gottlieba Taniec Salome i Autoportret, Józefa Szermentowskiego Kępa Puławska i Droga do wsi, Władysława Maleckiego Wnętrze lasu, Wozy w zaprzęgu, Pejzaż, Aleksandra Gierymskiego Katedra w Amalfi, Witolda Wojtkiewicza Portret Maryny Raczyńskiej, Józefa Brandta Wyjazd królowej Marysieńki z Wilanowa, Józefa Grassiego Portret Tadeusza Kościuszki w zbroi, Felicjana Szczęsnego Kowarskiego Paganini, Konrada Krzyżanowskiego Portret pani B., Romana Kramsztyka Vanitas vanitatum oraz Tadeusza Kantora Kobieta pod parasolem.

Zorganizował pierwszą wystawę monograficzną Władysława Maleckiego oraz pierwszą w Polsce Ru van Rossema (1924–2007).

Jako popularyzator sztuki i jej historii był współautorem scenariuszy do filmów edukacyjnych, prezentujących dorobek polskiego malarstwa historycznego Ten kolor jedno ma imię (1973) oraz Józef Szermentowski: poeta polskiego pejzażu. Zorganizował również dziesięć edycji Ogólnopolskiego Muzealnego Przeglądu Filmów.

Publikacje

• 1958: Ziemia raciborska: informator. Warszawa: SiT (wraz z Antonim Polańskim).
• 1963: Muzea okręgu kieleckiego: stan obecny – plany i zamierzenia na przyszłość. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 1: s. 9–20.
• 1965: Kronika muzealna 1964. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 3: s. 453–477.
• 1967: Kronika muzealna 1965. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 4: s. 425–463.
• 1968a: Problemy Zespołu Muzealnego w Wiślicy. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 5: s. 31–53.
• 1968b: Uwagi na marginesie różnorodnych form pracy oświatowej stosowanych w ramach realizacji hasła „Muzea – Uniwersytetami Kultury”. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 5: s. 133–141.
• 1968c: Nowe nabytki działu sztuki Muzeum Świętokrzyskiego. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 5: s. 241–253.
• 1968c: Kronika muzealna 1967. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 5: s. 357–394.
• 1968d: A może... „muzeobusy”? „Kamena” R. 35: nr 22 (403): s. 4–5.
• 1971a: Zbiory malarstwa polskiego Muzeum Świętokrzyskiego. Warszawa: „Arkady”.
• 1971b: Nowe obrazy w zbiorach Muzeum Świętokrzyskiego. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 7: s. 273–291.
• 1971c: Kronika muzealna 1969. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 7: s. 391–434.
• 1971d: Kronika muzealna 1970. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 7: s. 435–467.
• 1972: Pałac w Pszczynie: Dzieje budowlane i artystyczne. Pszczyna.
• 1973: Kronika muzealna 1971. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 8: s. 417–472.
• 1975: Muzealnictwo kieleckie w latach 1974–1985. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 9: s. 41–54.
• 1977a: Pałac w Kielcach. Kraków: KAW.
• 1977b: Muzealnictwo w polskim filmie oświatowym. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 10: s. 437–452.
• 1977c: Kronika muzealna 1974. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 10: s. 463–511.
• 1977d: Zespół pałacowo–ogrodowy w Pszczynie. Pszczyna (wraz z Ignacym Płazakiem).
• 1980a: Kronika muzealna 1976. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 11: s. 257–308.
• 1980b: Kronika muzealna 1977. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 11: s. 309–363.
• 1982: Kronika muzealna 1978. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 12: s. 371–424.
• 1984: Kronika muzealna 1979–1982. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 13: s. 379–476 (wraz z Elżbietą Postołą i Januszem Kuczyńskim).
• 1987a: Dział Malarstwa i Rzeźby. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 14/15: 1986/1987: s. 399–420.
• 1987b: Kronika muzealna 1984. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 14/15: 1986/1987: s. 447–475.
• 1988a: Dział Malarstwa i Rzeźby. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 16: s. 313–334.
• 1988b: Kronika muzealna 1985. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 16: s. 377–400.
• 1988c: Kronika muzealna 1986. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 16: s. 401–426.
• 1992: Nabytki artystyczne w latach 1985–1986. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 16: s. 315–316.
• 2003: Kielce – historia, kultura, sztuka. Kielce: „Jedność”.
• 2009: Władysław Malecki – mistrz pejzażu. [W:] Z dziejów powiatu szydłowieckiego. Red. Przeniosło, Marek. [Kielce] – Szydłowiec: „Panzet”: s. 129–147.

Bibliografia

• nota biograficzna na um.kielce.pl
• nota biograficzna na katolik.pl
• Oborny Aneta I., Alojzy Oborny (1933-2022) - wspomnienie żony, Muzealnictwo, t. 63, Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, Warszawa 2022, s. 239-246.
• Roczniki Muzeum Narodowego w Kielcach (Kroniki muzealne), t. 1-21, t. 24 (R. de Latour, „Historia Muzeum”, E. Jeżewska „Historia Działu Malarstwa i Rzeźby)
• „Słowo Ludu”, 4 marca 2002 (nr 53), s. 5.
• „Echo Dnia”, 4 marca 2002 (nr 53), s. 10.
• „Gazeta Wyborcza. Kielce”, 11-12 października 2003, s. 4.
• „Gazeta Wyborcza. Kielce”, 25 września 2002, s. 1.